مدیریت دولتی
آشنائی با مدیریت دولتیمدیریت دولتی
آشنائی با مدیریت دولتیسازمانهای بین المللی
سازمنهای بین المللی
بنی ادم اعضای یکدیگرند که در افرینش ز یک گوهرند
مقدمه:
سازمان بین المللی مجمعی از کشورهاست که با عقد قرارداد میان اعضای آن ایجاد می شود و با داشتن یک نظم یا مجموعه ای از دستگاهها به پیگیری هدفهای مربوط به مصالح مشترک از طریق همکاری بین اعضا می پردازد .
پس از جنگ جهانی دوم اکثر کشورهای جهان خواستند از طریق ایجاد سازمانها و تشکیلات مناسب بتوانند پاره ای از مشکلات اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی خود را حل کنند.
لزوم همکاری و مشارکت کشورها به منظور بهبود ارتباطات اقتصادی – سیاسی ،آنان را بر آن داشت تا انتظاراتشان را در این گونه سازمانها دنبال کنند . امروزه کمتر کشوری را می توان یافت که در چندین سازمان بین المللی عضویت نداشته باشد و در صدد آن نباشد تا مسائل سیاسی و اقتصادی خود را با عضویت در این سازمانها و هماهنگی باسیاست گذاریهای اقتصادی جهانی حل کند .
برای برخی از این سازمانها اهدافی از قبیل افزایش رفاه جامعه بشری و کم کردن بار مشکلات عقب ماندگی و مقابله با مشکلاتی که احتمالاً در آینده بروز خواهد کرد ، تعیین شد . برخی دیگر اهداف استثماری را در سرلوحه برنامه های خود قرار دادند که غالبا این اهداف را در کشورهای عقب نگاه داشته شده دنبال می کنند و تعدادی از این سازمانها برای استعمارزدایی و کاهش فقر به وجود آمدند .
سازمان ملل متحد
سازمان ملل متحد ( که در فارسی گاهیبه طور خلاصه سازمان ملل نامیده می شود ) سازمان بین المللی که در
1945 میلادی تاسیس و جایگزین جامعه ملل شده است . این سازمان توسط 51
کشور تاسیس شد و در سال 2006 میلادی ، 192 کشور عضو داشته است .
اعضای آن تقریباً شامل همه کشورهای مستقلی می شد که از نظر بین المللی به رسمیت شناخته شده اند . فقط واتیکان ، که عضویت در سازمان را نپذیرفته است و جمهوری چین که عضویتش بعد از ، عضویت جمهوری خلق چین لغو شد ، در سازمان ملل متحد عضو نیستند.
مقر سازمان ملل متحد در نیویورک است و کشورهای عضو موسساتوابسته در طول هر سال با تشکیل جلسات منظم در امور بین المللی و امور اجرایی مربوط به آنها تصمیم گیری می کنند .
سازمان ملل در پایان جنگ جهانی دوم و از سوی کشورهای پیروز در آن جنگ شکل گرفت و سازمان و روال های حاکم بر فعالیت آن نشان از شرایط جهانی بعد از جنگ دوم دارد .
تاریخچه
اصطلاح «ملل متحد» را نخستین بار فرانکلین روزولت ، رئیس جمهور آمریکا در جریان جنگ جهانی دوم برای اشاره به متفقین بکار برد . اولین کاربرد رسمی این اصطلاح در بیانیه اول ژانویه 1942 ملل متحد بود که در آن متفقین از مفادمنشور آتلانتیک پشتیبانی کرده بودند و از متفقین خواسته شده بود که از صلح جداگانه با نیروهای محور خودداری کنند .
اندیشه ایجاد سازمان ملل متحد در کنفرانس های مسکو ، قاهره و تهران در سال 1943 دقیق تر شد . از اوت تا اکتبر 1944 نمایندگان آمریکا ، شوروی ، بریتانیا فرانسه و جمهوری چین در کنفرانس دامبارتن اوکس در واشینگتن دی . سی ، بر روی برنامه های تشکیل سازمان ملل کار کردند .
بیشتر بحث های این کنفرانس در مورد نقش اعضای سازمان و شرایط دعوت از آن ها بود . سپس در آوریل 1945 در کنفرانس سان فرانسیسکو تکلیف حق وتو برای پنج عضو شورای امنیت تعیین شد . در نهایت در 24 اکتبر 1945 منشور ملل متحد به امضای 50 کشور رسید و سازمان ملل متحد رسما تشکیل شد ( لهستان در کنفراس نبود ولی جایی برای آن در نظر گرفته شد و بعدا منشور را امضاء کرد.)
ارکان سازمان ملل
مجمع عومی
شورای امنیت
شورای اقتصادی و اجتما عی
دبیر خانه
دیوان بین المللی دادگستری
مقر سازمان ملل متحد:
مقر سازمان ملل در نیویورک است . ساختمان مقر سازمان به هزینه جان دی . راکفلر کوچک ، به مبلغ 5/8 میلیون دلار ساخته شد . طرح این ساختمان از معمار برزیلی اسکار نی مه یر است .
مجمع عمومی سازمان ملل متحد
یکی از پنج رکن اصلی سازمان ملل متحد است . تنها رکنی است که تمام کشورهای عضو سازمان ملل متحد در این مجمع شرکت دارند . مجمع جلساتی سالانه به ریاست یکی از اعضا که منتخب تمام دیگر اعضا است ، برگزار می کند . اصولا تصمیم های مجمع جنبه توصیه آمیز دارند . البته در موارد معینی که به امور داخلی سازمان بر می گردد ، تصمیمات آن الزام آورند. دولت هایی خود را نسبت به برخی از قطعنامه های مجمع ملتزم می دانند و برای آن شانی نظیر یک معاهده قایل می شوند . از جمله آن ها اعلامیه جهانی حقوق بشر است .
دبیر خانه سازمان ملل متحد
دبیرخانه سازمان ملل متحد یکی از پنج رکن اصلی سازمان ملل متحد است . دبیرخانه زیر نظر دبیر کل سازمان ملل متحد فعالیت می کند و اطلاعات و امکانات لازم را برای جلسات اعضای سازمان ملل فراهم می نماید. دبیر کل همچنین موظف به اجرای تکالیفی است که مجمع عمومی ، شورای امنیت یا دیگر نهادهای سازمان ملل بر عهده او می گذارند. کارمندان دبیرخانه بنا بر منشور سازمان ملل از افرادی «با بالاترین درجه کارایی و قابلیت و درستی » و با توجه به اهمیت در نظر گرفتن تنوع جغرافیایی انتخاب می شوند . ماموران دبیرخانه فقط در مقابل دبیر کل مسئول هستند .
شورای امنیت
شورای امنیت قوی ترین نهاد سازمان ملل متحد است . اجرای تصمیم های شورای امنیت بر پایه منشور ملل متحد ، برای تمام اعضای سارمان ملل متحد الزامی است . این تصمیم ها به صورت قطعنامه های شورای امنیت اعلام می شود . شورای امنیت پنج عضو دائم و ده عضو انتخاب دارد . پنج عضو دائم این شورا در تصمیم ها و رای گیریهای شورا حق وتو دارند . ریاست شورای امنیت نوبتی است و طول مدت آن یک ماه است .
اعضای شورای امنیت
اعضای دائم و دارای حق وتو
امریکا روسیه چین انگلیس فرانسه
اعضای انتخابی : 10 عضو انتخابی شورا توسط مجمع عمومی برای یک دوره دو ساله ( که از 1 ژانویه آغاز می شود ) انتخاب می شوند . هر سال ، پنج عضو جدید جایگزین اعضای قدیمی تر می شوند .
دیوان دادگستری بین المللی
دیوان دادگستری بین المللی رکن اصلی قضائی سازمان ملل متحد است. دیوان 15 قاضی دارد که آن ها را مجمع عمومی ملل متحد و شورای امنیت مشترکاً برای نه سال انتخاب می کنند. هر سه سال پنج کرسی قضاوت خالی می شود و پنج قاضی دیگر به جمع قضات اضافه می شوند .
اساسنامه دیوان جزء لاینفکی از منشور ملل متحد است . مقر دیوان در شهر لاهه در کشور هلند است . از قضاوت های مشهور دیوان رسیدگی به شکایت انگلستان از دولت ایران درباره شرکت نفت ایران و انگلیس بود که دیوان با رد شکایت انگلستان ، خود را صالح به رسیدگی ندانست .
سازمان تجارت جهانی
در سال 1990، اتحادیه اروپا و کانادا تشکیل سازمان تجارت جهانی ( دیلیو تی او)را پیشنهاد کردند.
نتایج موفقیت آمیز مذاکرات دور اروگوئه در اول ژانویه 1995 باعث شد که دبیلیو تی اوجایگزین دبیرخانه گات شود.
دبیلیو تی او سازمانی چند ملیتی است که برای پرداختن به مقررات تجاری بین ملت ها شکل گرفته است. هدف رسمی این سازمان کمک به تولید کنندگان کالاها و خدمات صادرکنندگان و واردکنندگان از طریق کاهش یا حذف موانع و محدودیتهای تجاری در سرتاسر جهان است . دفاتر مرکزی این سازمان در ژنو سوئیس واقع است . تا فوریه سال 2005 ، 148 کشور دبیلیو تی او بودند و 32 کشور به عنوان ناظر در آن شرکت می کردند .
اهداف و وظایف سازمان تجارت جهانی
سازمان تجارت جهانی پنج وظیفه دارد که عبارت است از :
1_ مدیریت و تسهیل عملیات اجرایی و توسعه اهداف سازمان تجارت جهانی به عنوان اصلی ترین وظیفه سازمان .
2_ فراهم کردن امکانات گردهمایی اعضا برای مذاکره و شور درباره روابط چند جانبه تجاری .
3_ اجرای تفاهمات و مقررات مربوط به حل اختلاف.
4_ اجرای ساز و کار بررسی و نظارت بر سیاستهای تجاری .
5_همکاری با سایرسازمانهای بین المللی همچون صندوق بین المللی پول و بانک جهانی و سازمانهای وابسته به آنها در موارد مقتضی .
تشکیلات سازمان تجارت جهانی
سازمان دو رکن دارد : کنفرانس وزیران و شورای عمومی .رکن اصلی سازمان « کنفرانس وزیران » متشکل از وزرای تجارت تمام کشورهای عضو است که دست کم باید هر دو سال یک بار تشکیل جلسه دهند .
نحوه پیوستن به سازمان تجارت جهانی
پیوستن به سازمان تجارت جهانی فرآیندی نسبتا طولانی است .
1_ مذاکره کشورهای خواهان عضویت با تعدادی از اعضای سازمان ، به منظور ارزیابی میزان حمایت کافی برای الحاق .
2_ تسلیم درخواست عضویت از سوی دولت متقاضی به دبیرخانه سازمان تجارت جهانی .
3_ توزیع درخواست عضویت در نشست شورای نمایندگان سازمان .
4_ تشکیل گروهی تحت عنوان گروه کاری برای بررسی درخواست الحاق و تهیه پیش نویس قرارداد الحاقیه کشور متقاضی در صورت وجود اتفاق نظر در شورا .
5_ تسلیم گزارش جامعی از نظام تجارت خارجی کشور متقاضی به گروه کاری.
6_ پاسخ به سوالات مطروحه گروه کاری توسط دولت متقاضی .
7_ بررسی سازگاری نظام تجارت خارجی کشور متقاضی در گروه کاری با مقررات سازمان .
8_ مذاکره کشور متقاضی با طرفهای متعهد ذینفع برای تنظیم جداول امتیازات تعرفه ای .
پس از آنکه در خصوص تدوین پیش نویس قرارداد الحاقیه و نیز محتوای جداول امتیازات تعرفه ای کشور متقاضی در گروه کاری اتفاق نظر حاصل شد ، این قرارداد به شورای نمایندگان تسلیم و با موافقت دو سوم اعضا با درخواست کشور متقاضی ، دولت مربوطه باید قرارداد الحاقیه را امضا کند قرارداد مورد بحث ظرف مدت 30 روز پس از تصویب آن در پارلمان کشور متقاضی به اجرا در می آید.
نگرشی به پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی
پیش از چهار دهه از بحث پیوستن ایران به گات می گذرد . نخستین قدم در این زمینه به سال 1338 بر می گردد ، که نتایجی را در برنداشت موضوع الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی نیز از سال 1996 تسلیم سازمان و در سال 1998 تجدید شد .
نخستین بررسی درخواست ایران در سال 2001 به درخواست مصر مطرح شد ؛ اما نماینده آمریکا اعلام مخالفت کرد .
تا یازدهمین درخواست ایران نیز بین سالهای 2001-2003 به همین صورت سپری شد و ..... . اما بیست و سومین درخواست ایران در نشست پنجم خردادماه 1384 با رای مثبت همه اعضاء مورد موافقت قرار گرفت .
تا زمان عضویت ، ایران می تواند به عنوان ناظر در تمام نشستهای تخصصی و عمومی بدون داشتن حق رای شرکت کند .
جمهوری اسلامی ایران با اجرای دو برنامه توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، زمینه مساعدی را برای بهبود ساختار اقتصادی ، رشد سرمایه گذاریهای تولیدی - صنعتی به وجود آورده است .
صندوق بین المللی پول
صندوق بین المللی پول ، پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. صندوق بین المللی پول ، از اول مارس 1947 عملیات خود را شروع کرد و اولین معامله خود را در 8 مه 1947 با فرانسه انجام داد .
اهداف و وظایف صندوق
- نظارت بر سیاستهای اقتصادی کشورهای عضو
- تسهیل همکاری پولی و افزایش همکاری بین المللی برای رفع مشکلات پولی از راه مشاوره.
- اعطای تسهیلات مالی ضروری برای رفع مشکلات موازنه پرداختها به منظور دستیابی مجدد به توازن پرداختها بدون آسیب رسانی به رفاه ملی .
- پرداخت وام به کشورهایی که با سرمایه داری جهانی پیوند خورده باشند و بتوانند نیازهای غرب را تامین کنند.
تشکیل صندوق و ارگانهای تصمیم گیرنده
تعداد کشورهای عضو در ابتدای تشکیل ، 45 کشور بود که اکنون بالغ بر 183 کشور شده اند و مقر آن نیز در واشنگتن است . صندوق از سازمانهای وابسته به « سازمان ملل متحد » است اما در فعالیتها و تصمیم گیری استقلال کامل دارد و تعداد پرسنل آن به 1700 نفر می رسد .
ساختار صندوق بین المللی
الف- شورای مدیران عامل که بالاترین مقام صندوق است و شامل نمایندگان کشورها در صندوق است .
ب- شورای مدیران اجرایی که دارای 24 عضو است شامل : آمریکا آلمان - انگلیس - فرانسه - ژاپن - سه نفر از آمریکای لاتین و 16 نفر از سایر کشورها .
ج- مدیر عامل که از طرف مدیران اجرایی انتخاب می شود .
نحوه رای گیری
صندوق به صورت یک شرکت سهامی تشکیل شده است که هر دولت در آن دارای حق رأی متناسب با میزان سهم خود است .
به طوری که از 40 درصد حق رأی پنج کشور اصلی ( آمریکا ، انگلیس آلمان ، فرانسه و ژاپن ) 20 درصد به آمریکا تعلق دارد .
تامین منابع صندوق به دو صورت انجام می شود : 1- پرداخت سهام کشورهای عضو 2- از طریق اخذ وام
از جمله انتقادات وارد بر عملکرد صندوق این است که فاصله بین اهداف اولیه صندوق و عملکرد آن در حال حاضر به قدری است که پول ، بصورت عاملی در راستای تضمین بازپرداخت سایر وامها در آمده و اعطای وام براساس نیازمند ترین کشورها نیست ؛ زیرا هم اعضای فقیر و هم غنی می توانند از تسهیلات مالی صندوق استفاده کنند و مدت بازپرداخت آن برای همه مساوی است .
ولی جالب است بدانیم که اقتصادهای مرفه جهان ، امروزه دیگر نه وامی از صندوق می گیرند و نه خود را ملزم به پیروی از نصایح آن می دانند .
با مصوبه ششم دی ماه 1324 مجلس شورای ملی ایران به عضویت صندوق بین المللی پول درآمده بود .
تا پیش از انقلاب اسلامی ، حضور در محافل و مجامع بین المللی و از جمله در صندوق بین المللی پول بصورت معمولی بود .
پس از انقلاب اسلامی و بعد از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا در سال 1362 همواره این سوال مطرح بوده است که چرا ایران باید در سازمانهای پولی و مالی بین المللی عضویت داشته باشد .(بحث شرعی)
سهم ایران در حال حاضر ا میلیاردو 78 میلیون دلار است .
در فاصله سالهای 1330-1351 دولت ایران جمعاً 18 بار و روی هم 3/184 میلیون دلار از منابع صندوق استفاده کرده است.
در سال 1353 ، 990 میلیون به صندوق وام داده ایم. در سالهای 1357-1366 از صندوق بین المللی پول تقاضای وام نکرده و وامی نیز به صندوق نداد .
دولت ایران در سال 1367 برای نخستین بار در دوره پس از انقلاب ، به استفاده از منابع صندوق توجه کرد ، و مبلغ 371 میلیون دلار برداشت کرد .
حجم تسهیلات اعطایی صندوق به اعضای نیازمند در دهه 1950 ، به طور متوسط سالانه تنها 3 درصد میلیارد دلار بود . همین رقم در دهه 1960 به سالانه 6/1 میلیارد دلار و در دهه 1970 به سالانه 2/3 و در دهه 1980 به 3/6 میلیارد دلار افزایش یافت . این آهنگ گسترش در مقایسه با سایر
سازمانهای بین المللی قابل ملاحظه است و از این نظر صندوق بین المللی پول تشکیلات موفقی به حساب می آید .
بانک بین المللی ترمیم و توسعه
(IBRD) بانک جهانی که نام واقعی آن بانک بین المللی ترمیم و توسعه
است مهم ترین سازمان بین المللی است که در خصوص تأمین مالی توسعه اقتصادی ممالک در حال رشد جهان فعالیت دارد .
اساسنامه این بانک در دسامبر سال 1945 توسط نمایندگان 28 کشور در شهر واشنگتن امضا و سپس به اجرا گذاشته شد .
تشکیلات بانک جهانی
تعداد کشورهای عضو بانک جهانی که در بدو تاسیس اندک بود ، اکنون به 181 عضو رسیده است . همانند صندوق بین المللی پول هر کشور عضو دارای 250 رای است که در صورت تمایل با خرید سهام – که هر سهم خریداری شده معادل یک رای اضافی و به ارزش 126635 دلار آمریکاست آراء خود را افزایش دهد .
ساختار بانک جهانی
ساختار بانک جهانی شامل :
1_ هیئت رئیسه که به نمایندگی از کشورها انتخاب می شوند و اختیارات خود را به مدیران اجرایی تفویض می کند .
2_ شورای مدیران که نمایندگان کشورها حضور دارند .
3_ رئیس بانک که با انتخاب هیئت رئیسه منصوب می شود بمدت دو سال.
نحوه اعطای وام
بانک جهانی وام نقدی در اختیار متقاضی قرار نمی دهد ، بلکه برای پروژه های عمرانی وام می دهد . بانک جهانی با توجه به اساسنامه خود فقط می تواند به طرحهای تولیدی وام بدهد ، بازپرداخت آن پس از اتمام پروژه شروع می شود
وام های اعطایی ممکن است برای استفاده غیر پروژه ای نیز پرداخت شود ، زیرا بانک جهانی تنها به دولتها آنهم با شرایطی وام می دهد .
مراحل اعطای وام
مراحل بدین صورت است که :
1_ پروژه تولیدی و یا عمرانی اول توسط دولت شناسایی می شود .
2_ آماده سازی پروژه است توسط دولت .
3_ ارزیابی پروژه که با بانک جهانی است .
که در صورت تایید پروژه توسط نمایندگان بانک و تصویب عملیات توسط مدیران اجرایی درخواست وام امضاء می شود ، که اعطای وام می تواند در یک مرحله و یا در چند مرحله صورت بگیرد .
دولت ایران به موجب قانون مصوب 6 دی 1324 به عضویت بانک جهانی درآمد . سهمیه یا حق عضویت ایران در آغاز 24 میلیون دلار تعیین شد سرمایه ایران در بانک جهانی طی 8 مرحله افزایشی بالغ بر 1604 میلیون دلار داشت .
استقراض ایران از بانک جهانی
موضوع استقراض از بانک جهانی اولین بار در سال 1330 در زمان نخست وزیری دکتر محمد مصدق مورد توجه قرار گرفت . که به علت مخالفت انگلیس مورد موافقت قرار نگرفت .
نخستین وام اعطایی بانک جهانی به ایران در تاریخ 8 خرداد 1338 به امضا رسید و تا سال 1353 ، ایران جمعاً 24 بار از بانک جهانی استقراض کرد . کل مبلغ وامهای دریافتی ایران از بانک جهانی تا سال 1353 جمعاً 681 میلیون دلار بود .
